“เครื่องมือจัดฟัน” จะอาศัยอยู่ในปากเราตั้งแต่ 3 เดือน ถึง หลายปีขึ้นไป ขึ้นกับชนิด และ ความยากง่ายของคนไข้

แบ่งง่ายๆออกเป็น 2 ประเภทกว้าง ๆ 

• แบบติดแน่น
• แบบถอดได้ 

แบบติดแน่น

หมายถึงเครื่องมือจัดฟันจะติดแน่นบนซี่ฟัน คนไข้ไม่สามารถถอดออกมาด้วยตนเองได้ เครื่องมือนี้เรียกว่า “แบรคเกต” (bracket) ตรงกลางมีช่อง (slot) แนวนอนสำหรับใส่ลวดจัดฟันเข้าไป

ข้อดี

• เคลื่อนที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพเพราะติดแน่นเกิดแรงเคลื่อนที่ตลอดเวลา ดีกว่าการจัดฟันทุกแบบ 
• เคลื่อนฟันได้แบบทุกมิติ ทั้งแนวหน้าหลัง (ฟันเหยิน) คนที่ฟันยาวกดให้สั้นลง คนที่ฟันสั้นกดให้ยาวลง หรือบิดซ้ายขวา 
• การปรับรากฟันก็สามารถทำได้โดยที่ตัวฟันอยู่ที่เดิมก็ทำได้เช่นกัน

ข้อเสีย

• มองเห็นได้ชัด
• มีคราบกาวซึ่งเวลาเอาออกถ้าเอาออกไม่หมดอาจเกิดเป็นคราบ เป็นดวงเห็นได้ชัด โดยเฉพาะหลังฟอกสีฟัน
• หากแปรงฟันไม่สะอาดเวลาจัดฟันเวลาถอดเหล็กออกอาจทำให้เกิดคราบด่างขาวตามรอยแบรคเกต
• เวลาถอดเครื่องมือต้องระวังทำโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ไม่อย่างนั้นฟันอาจร้าวได้เช่นกัน
• อาจจะรู้สึกรำคาญ หรือ เกิดบาดแผลเวลาลวดด้านในเกี่ยวกระพุ้งแก้มได้
• เศษอาหารติดได้ง่าย มีคราบจุลินทรีย์ง่าย ต้องแปรงให้สะอาดอย่างทั่วถึง มิฉะนั้นอาจจะมีฟันผุและเหงือกอักเสบ-มีกลิ่นปาก

 

  

แบรคเกตยังอาจแบ่งออกอีกเป็นแต่ละชนิดดังนี้ 

1. แบรคเกตโลหะ (เป็นโลหะผสม)
เรียกง่ายๆ มันคือ แบรคเกตธรรมดายอดนิยมเห็นทุกศตวรรษ จะมีร่องให้ใส่ยางลงไปเพื่อล็อกแบร็กเก็ตกับลวดให้อยู่ติดกัน หลักการเคลื่อนฟันจำเป็นต้องใช้ยาง (สีสัน,สีใส)  (elastic module, o-ring) เป็นตัวรัดลวดให้อยู่ติดกับแบรคเกต และพระเอกสำคัญ คือ “เจ้าลวดจัดฟัน” ที่เมื่อถูกรัดโดยยาง มันจะเกิดแรงกระทำให้เกิดการเคลื่อนที่ต่อซี่ฟันแต่ละซี่ผ่านแบรคเกต โดยยางซึ่งมันจะฝืดทำหน้าที่คอยกดลวดอยู่ ฟันจะเคลื่อนมันโดยการที่ต้องค่อยๆเอาชนะแรงเสียดทานจุดนี้ ราคาการจัดฟันจะต่ำสุด ในบรรดาติดแน่นทั้งหมด 30,000 – 50,000 + บาท ขึ้นกับสถานประกอบการ

 

 

 

2. แบรคเกตแบบสีเหมือนฟัน
หลักการเคลื่อนฟันเหมือนตัวแบรคเกตโลหะธรรมดาทุกประการ ในอดีตทำมาจากพลาสติกซึ่งไม่ค่อยแข็งแรง พังง่าย และ ติดสีจากอาหารและเครื่องดื่มจนเหลืองได้ง่าย แต่ปัจจุบันทำจากเซรามิคซึ่งมีความใส ทะลุไปเห็นถึงสีฟันธรรมชาติของคนไข้แต่ละคนจึงเลียนแบบสีฟันได้ดีกว่า จุดเด่น แข็งแรง เลียนแบบสีฟันดีกว่า และ มีความแข็งแรง จุดด้อย ด้วยความแข็งแรงของวัสดุ เวลาการสบฟัน เวลากัดฟันมาโดนแบรคเกต ฟันอาจมีสึกกร่อนได้ จึงระวังมากสำหรับคนไข้ที่สบฟันลึก อาจจะมีการติดแบบเซรามิคแค่ข้างบน ข้างล่างทำแบบแบรคเกตธรรมดาไป อยู่ที่เวลาแกะแบรคเกตออกจากฟันต้องระมัดระวังสูงเพราะอาจมีผลต่อเคลือบฟันได้ เนื่องจากเซรามิกค่อนข้างแพง ราคาในการจัดฟันประเภทนี้ก็สูงขึ้นไปด้วย ถึงมันอาจจะดูแข็งแต่มันก็เปราะง่าย ต้องใช้คีมถอดพิเศษที่ผลิตออกแบบมาสำหรับเขาเอง 

 

 

 

3. แบรคเกตโลหะเปิดปิดได้เพื่อล็อคลวดเอาไว้ได้ด้วยตัวเอง
ความพิเศษของแบรคเกตคือในตัวจะเปิดปิดเพื่อล็อคลวดจัดฟันได้ด้วยตัวเองคล้ายท่อ (เรียกว่าระบบ self-ligating bracket) ทำให้ไม่ต้องใช้ยาง ( O-Ring สีสัน) มีความเสถียรกว่า ฟันเคลื่อนเร็ว เรียงเสียดทานน้อย เวลามาพบหมอ หมอจะมีเครื่องมือที่ใช้ปิดเปิดแบรคเกตโดยเฉพาะ การที่ฟันเคลื่อนที่เร็วเพราะช่องที่ใส่ลวดเวลามองจะมีลักษณะคล้ายท่อ ไม่มีแรงเสียดทาน ฟันจึงเคลื่อนตัวผ่านง่ายมาก ซึ่งจากการจัดฟันแบบแบร็กเก็ตธรรมดา จะมียางซึ่งฝืดคอยกดอยู่ กว่าฟันจะเคลื่อนมันต้องเอาชนะแรงเสียดทานตรงนี้ มีหลายแบรนด์ แต่เอาจริงคนไทยที่ดังๆ และ รู้จักก็ยี่ห้อ DAMON มากสุดที่ถูกพูดถึง (มันคือชื่อแบรนด์ ไม่ใช่ชื่อชนิดการจัดฟันนะคะ) ต้นทุนการผลิตละเอียดขนาดนี้ก็ต้องแพงค่ะ ราคาประมาณ 50,000 – 80,000 ++ ขึ้นกับสถานประกอบการ 

[ สำหรับจุดเขียวบนแบรคเกตคือตัวไกด์สำหรับคุณหมอเพื่อเพิ่มความแม่นยำในการติด

ลงบนผิวฟันได้มากขึ้น ซึ่งแบรคเกตธรรมดาไม่มี ]

 

 

4. แบรคเกตสีเหมือนฟันเปิดปิดได้เพื่อล็อคลวดเอาไว้ได้ด้วยตัวเอง
หลักการคล้ายตัวที่เป็นโลหะ ข้างบน แต่ผลิตด้วยวัสดุสีเหมือนฟัน และ แน่นอนมันจะแพงขึ้นไปอีก ราคา 80,000 + ขึ้นกับสถานประกอบการ

 

 

การเปิดปิดสำหรับแบรคเกตที่เปิดปิดได้ทั้งแบบโลหะ และ วัสดุสีเหมือนฟัน

จะมีที่เปิดปิดเฉพาะ และ มีลวดจัดฟันเฉพาะ ซึ่งคุณภาพจะเกรดดีมาก

 

 

 

5. แบรคเกตโลหะเพื่อจัดฟันด้านใน (Lingual Orthodontics)
ถูกออกแบบมาเพื่อจัดฟันด้านในโดยเฉพาะ สำหรับที่อยากจัดฟันแต่ไม่พร้อมจะให้คนอื่นเห็นเหล็ก และ ไม่มีวินัยพอที่จะใส่แบบถอดได้ แพงที่สุดในบรรดาการจัดฟันติดแน่น ราคา 120,000 – 180,000 + บาท

 

 

 

พระเอกในการเคลื่อนฟันในระบบจัดฟันแบบติดแน่นคือ “ลวด”

 

 

ยังมีกลไกการเปิดช่องว่างระหว่างฟัน

อาจมีการใช้สปริงที่ทำมาจากนิเกิ้ลไทเทเนียมซึ่งมันจะคอยยืด

ให้กลับมาในสภาพเดิมของมัน จึงช่วยดันให้เกิดที่ว่างของช่องฟันตามที่เราต้องการ

หรือ จะเป็นกลไกการเคลื่อนของฟัน ก็อาจมีการดัดลวดเพื่อเพิ่มความนุ่มนวล

ในการเคลื่อนของลวดด้วย

การจัดฟันยังมีอุปกรณ์อีกหลายชิ้นที่นำมาใช้ในการจัดฟันด้วย ไม่ว่าจะเป็น 

หมุด ตะไบ คีม ฯลฯ

 

แบบถอดได้

หมายถึงเครื่องมือจัดฟันที่คนไข้ถอด-ใส่ได้ด้วยตนเอง

ข้อดี

• ที่ทำความสะอาดง่ายทั้งฟัน และ เครื่องมือจัดฟัน
• เวลาเข้าสังคมไม่ต้องการให้ใครเห็นก็สามารถถอดได้ชั่วคราว
• สามารถถอดเพื่อรับประทานอาหารได้สะดวก

เครื่องมือจัดฟันแบบถอดได้แบ่งออกเป็น 2 ชนิด ได้แก่ 

 

1. เครื่องมือจัดฟันแบบถอดได้แบบดั้งเดิม 

ซึ่งประกอบไปด้วยอะคริลิค และ ลวด เครื่องมือที่ใช้แรงเคลื่อนฟันจากลวดสปริงที่ทันตแพทย์จัดฟันทำการดัดเอาไว้

 

 

 

2. เครื่องมือจัดฟันแบบถอดได้ชนิดพลาสติกใสครอบลงไปบนฟันทุกซี่

โดยเมื่อใส่เครื่องมือจัดฟันชนิดนี้แล้วจะมีแรงดันฟันไปตามทิศทางที่กำหนด เคลื่อนที่ทีละนิดประมาณ 0.25 มิลลิเมตร แบรนด์ดังที่เรารู้จักกันดี INVISALIGN เป็นชื่อยี่ห้อของเครื่องมือการจัดฟันแบบใส จุดเด่น มองไม่เห็นว่ากำลังจัดฟันอยู่ ทุกอย่างทำแล้วบันทึกเก็บในระบบขั้นตอน ลักษณะ WORLD WIDE ครอบคลุมในระดับสากล เห็นภาพได้ชัด เป็น3D สามารถปรับแก้ ตรวจก่อนที่จะยืนยันชิ้นงาน INVISALIGN ได้ ที่เครื่องมือค่อนข้างมีราคาแพงเพราะใช้เทคโนโลยีชั้นสูงเข้ามาในการทำอย่างละเอียด ทุกอย่างถูกทำผ่านระบบคอมพิวเตอร์ ยังรวมถึงเวลาที่เครื่องมือ เสียหาย ทำให้ทันตแพทย์สามารถดูจุดที่เสียหาย แล้วสั่งชิ้นงานที่ต่อเนื่องกันมาให้อย่างโดยง่าย อีกทั้งต้องส่งแบบพิมพ์ฟันคนไข้ไปยังห้องแล็บต่างประเทศ อีกทั้งยังสามารถสั่งทำแก้ไขได้อีก 1 รอบในกรณีที่ฟันไม่สวยสมบูรณ์แบบตามที่ได้วางแผนกันไว้ ราคาเริ่มตั้งแต่ 95,000 – 180,000 ++ บาท ระยะเวลาในการจัดฟันมีตั้งแต่ต่ำสุด 3 เดือนกว่า – เป็นปี แล้วแต่ความยากง่าย และ ชนิดของ INVISALIGN ขึ้นกับสถานประกอบการ และ ก็มีอีกแบบที่ไม่ได้ใช้ระบบคอมพิวเตอร์ในการทำ แต่ใช้แรงงานมนุษย์เป็นคนสร้างเครื่องมือขึ้น และ ปรับตำแหน่งฟันบนปูนหล่อแบบจำลองฟันของคนไข้ ราคาจะถูกกว่ามาก แต่ความละเอียด และ การเคลื่อนฟันจะจำกัดกว่ามากๆ (ประสบการณ์ตรง) ราคาตั้งแต่หลักพัน ถึง หลักหมื่นต้นๆ

 

 

การละลายของรากฟันจะละลายไปเลยอย่างถาวร ไม่ยาวขึ้น

สาเหตุส่วนใหญ่จะมาจาก

การได้รับการกระทบกระเทือน บาดเจ็บ เช่น อุบัติเหตุ

การจัดฟัน ก็อาจจะทำให้รากฟันละลายไปได้บ้าง อาจมีการ X-RAY ดูทุก 6 เดือน

ขึ้นกับตัวบุคคล บางคนก็เป็นคนที่รากฟันละลายง่าย 

เช่น คนที่เคยมีการรักษารากฟันมาก่อน